BAŞKALAŞIM

BAŞKALAŞIM
Bazı canlı türlerinde yumurtanın gelişmesi ile dünyaya gelen yavru, ana canlıya benzemez. Oluşan bu yavru, pek çok değişiklik geçirerek gelişimini sürdürür. Yavru, ancak bu değişimler sonucunda ana canlıya benzer hale gelir. Canlıların gelişim dönemlerinde meydana gelen bu yapısal değişimlere başkalaşım denir.
Kurbağalar, kelebekler, ipek böcekleri, arılar vb. canlı gruplarında başkalaşım olayı görülür. Kurbağaların başkalaşım olayı verildiği gibidir.

Resimde de görüldüğü gibi başkalaşımın ilk aşaması, döllenmiş yumurta olan zigotun gelişerek larvayı oluşturmasıdır. Larva balığa benzemektedir. Larva belli bir süre içerisinde gelişerek iribaş adı verilen canlıyı oluşturur. İribaştan yavru kurbağa oluşma sürecinde ön ve arka ayaklar gelişir, kuyruğu ise kaybolur . . Yavru kurbağa daha sonraki dönemlerde gelişerek ergin kurbağayı oluşturur.

Kelebek ve ipekböceğinde görülen
başkalaşım olayı birbirine benzer. Resimde görüldüğü gibi ergin kelebek, bitkilerin t) yaprakları üzerine döllenmiş yumurtalarını 8. bırakır. Döllenmiş yumurtaların gelişmesi ile & tırtıl (larva) oluşur. Tırtıl yaprak yiyerek beslenir ve salgıladığı salgıyla pupayı oluşturur. Tırtıl, pupa içerisinde gelişimini tamamlayarak kelebek haline dönüşür ve ergin kelebek pupadan çıkar.



Ergin ipek böceğ i kelebeği
Tırtıl (Larva)





Larva (Iırtıl)
Erken pupa



Ksi ebek yumurtası
Geç pupa

Ergin kelebek
Kelebekteki başkalaşım olayı Koza

HAYVANLARDA ÜREME, BÜYÜME ve GELİŞME

HAYVANLARDA ÜREME, BÜYÜME ve GELİŞME

Canlılar doğar, beslenir, büyür, çoğalır ve ölürler. Canlıların böyle bir yaşam döngüsü (hayat döngüsü) vard ır.
İnsanlarda anneden gelen yumurta hücresinin babadan gelen sperm hücresi ile döllenmesi sonucu embriyo oluşur. Anne karnında gelişen embriyodan yeni bir t) bebek dünyaya gelir. Bu bebek sırasıyla bebeklik, çocukluk, ergenlik, yetişkinlik ve 8. yaşlılık gelişim evrelerinden geçer. Hayvanlardaki yaşam döngüsü de buna benzer & şekildedir.
Hayvanlar doğumdan ölüme kadar belli aşamalardan geçerler. Birbirini takip eden bu gelişim dönemleri hayvanların hayat döngüsünü oluşturur. Hayvanların üreme şekilleri, beslenme biçimleri birbirlerinden farklı olduğu için hayat döngüleri de farklıdır. Bütün hayvanların üreme şekilleri aynı değildir. Suda yaşayan bir canlı ile karada yaşayan bir hayvanın üreme şekilleri birbirlerinden farklıdır.
Omurgalı hayvan sınıfında doğurarak üreme ve yumurta ile üreme olmak üzere iki çeşit üreme görülür. Memeli hayvanlar doğurarak ürerken;
kuşlar, sürüngenler, balıklar ve kurbağalar yumurta ile ürerler.


Omurgalı hayvan sınıfları farklı ortamlarda yaşadıkları için; büyüme, gelişme ve üremeleri birbirlerinden farklılıklar gösterir.




Çevremizdeki pek çok canlının yavruları doğduktan sonra bir süre beslenme ihtiyaçlarını annelerinin yardımıyla karşılarlar. Köpek, inek, koyun gibi hayvanlar; yavrularını doğurarak çoğalırlar ve sütleri ile beslerler. Bu hayvanların yavruları gelişimlerini anne vücudu içinde özel bir bölümde tamamlar ve doğar. Doğduktan sonra yavrular beslenmelerini anneden emdikleri süt ile karşılarlar.
Balıklar ve kuşlar ise yumurta ile çoğalırlar. Fakat kuşlar balıklardan farklı olarak yavruları büyüyüp olgunlaşıncaya kadar onlara bakarlar. Dişi kuşun vücudundaki yumurtlar erkek kuş tarafından döllenir. Döllenen yumurtalar dişinin vücudundan sert kabuklu bir şekilde dışarıya atılır. Yavru gelişimini yumurta içinde tamamlayarak bir canlıya dönüşür. Yavru kuşlar yumurtadan çıktıktan sonra tek başlarına beslenemez, anneleri tarafından bir süre beslenir ve bakımıarı yapılır.



Döllenme olayı suda gerçekleşen canlılarda çok sayıda yumurta oluşturulur. Çünkü yumurtaların sadece bir kısmı döllenebilir. Yumurtaların çoğu; diğer balıklar tarafından yenilme, olumsuz çevre şartları, su kirliliği, akıntı, sıcaklık değişimi gibi etkenlerden dolayı yok olur.

Hayvanlar genelolarak balıklar, kurbağalar, sürüngenler, kuşlar ve memeliler olarak sınıflandırılır. Bunlardan bazıları yumurta ile çoğalırken bazıları da doğurarak çoğalır. Yine bazıları yavrularına bakarken, onları koruyup beslerken bazıları da yavrularına bakmazlar.

Ergenlik Döneminde Görülen Ruhsal - Duygusal Değişiklikler

Ergenlik Döneminde Görülen Ruhsal - Duygusal Değişiklikler:
1- Aynı gün içinde (sevinç, üzüntü, korku gibi) duygularının sürekli değişmesi 2- Sebepsiz can sıkıntısı hissetme
3- Aşırı öfkelenme
4- Hayal kurma
5- Cinsel konulara merak duyma 6- Utangaçlık
d) Ergenlik Döneminde Görülen Toplumsal - Sosyal Değişiklikler:
8. 1- Toplumdaki rolünü belirleme isteği
& 2- Hayatı ve çevreyi sorgulama
3- Kendi başına hareket etme isteği 4- Yalnız kalma isteği
5- Bulunduğu ortamda dikkat çekme isteği 6- Arkadaş grubuna katılma isteği
7 - İletişim kurmada güçlük çekme
2- Ergenlik Döneminin Sağlıklı Geçirilmesi İçin Yapılması Gerekenler:
Ergenlik döneminde görülen bedensel, zihinsel, ruhsal - duygusal, toplumsal sosyal, değişikliklerden dolayı sorun yaşamamak için çevredeki insanlarla iletişim kurmak gerekir. Ergenlik döneminde yalnız kalma, arkadaş grubuna katılma, başkalarından farklı olma gibi duygular nedeniyle başkalarının fikirlerine daha fazla önem verilir. Bu da yanlış arkadaşlıklar kurulmasına ve alkol, sigara, uyuşturucu gibi zararlı alışkanlıklar kazanılmasına yol açar. Bu zararlı alışkanlıklar da büyüme ve gelişmeyi olumsuz yönde etkiler.

Ergenlik Döneminde Görülen Bedensel Değişiklikler

Ergenlik Döneminde Görülen Bedensel Değişiklikler:
Kız ve Erkeklerde Görülen Ortak Değişiklikler:
1- Boy uzaması 5- Sivilce çıkması
2- Kilo artışı 6- Ter ve yağ salgısının artması
3 - Vücutta kıllanma 7 - Kasların gel işmesi
4- Deride yağlanma 8- Gırtlak gelişimi.


Kızıarda Görülen Değişiklikler:
1- Dişi üreme organlarının olgunlaşması 2- Yumurta hücrelerinin olgunlaşması 3- İlk adet kanaması
4- Göğüslerin belirginleşmesi 5- Sesin olgunlaşması
Erkeklerde Görülen Değişiklikler:
1- Erkek üreme organlarının olgunlaşması ve büyümesi
2- Sperm oluşumu
3- Sakal ve bıyık çıkması 4- Derinin kalınlaşması 5- Sesin kalınlaşması
b) Ergenlik Döneminde Görülen Zihinsel Değişiklikler: 1- Soyut kavramları algılama yeteneğinin artması 2- Kararsızlık
3- Bir konu üzerinde dikkatini uzun süre toplayamama 4- Daha hızlı okuyup anlama

İNSANDA GELİŞİM DÖNEMLERİ

İNSANDA GELİşİM DÖNEMLERİ:
Büyüme, olgunlaşma ve öğrenme insanların gelişmesinin ana etkenleridir.
Yeni doğan bebekte vücut hücrelerinin bölünmeye devam etmesiyle boy ve kütlenin artmasına büyüme denir.
Büyüme olayına paralelolarak vücudumuzdaki yapı ve organların belli görevleri yapabilecek duruma gelmesine olgunlaşma denir.
Bir davranışın nasıl yapılacağının kavranmasına ise öğrenme adı verilir.
Büyüme, olgunlaşma ve öğrenme insanların gelişmelerini sağlar.
İnsanlarda belirli özellikler incelendiğinde büyüme ve gelişme, beş farklı döneme ayrılır. Bunlar; bebeklik dönemi, çocukluk dönemi, ergenlik dönemi, yetişkinlik dönemi ve yaşlılık dönemidir.

1-) Bebeklik Dönemi:
0- 12 ayları arasındaki dönemdir. Bu dönemde;
· Anne karnından çıktıktan sonra dış ortama uyum sağlamaya çalışırlar.
· Hastalıklara ve çevresel faktörlere karşı savunmasızdırlar.
· Baslarını dik tutamazlar, emme, tutma, yakalama hareketi yaparlar.
· Her türlü ihtiyaçları için anneye bağımlıdırlar.
· Dişleri çıkar.
2 -) Çocukluk Dönemi:
1 - 11 yaşları arasındaki dönemdir. Bu dönemde; 00
8. • 1 - 3 yaş arasında yürüme, konuşma gibi yetenekleri kazanırlar. Once & tutunarak sonra da desteksiz yürümeye başlarıar. Basit kelimelerle (baba, mama,
anne) konuşmaya başlarıar, sonra bu kelimelerle cümle kurarlar.
• Anneye bağımlılıktan kurtulurlar.
• Kendi kendine giyinir, yemek yer, yaşıtlarıyla oynar ve vücut temizliğini yaparlar.
• Okula başlarıar. Okuma, yazma, matematik işlemleri gibi temelokul
becerilerini kazanırlar.
· Kişilik gelişimi başlar.
· Görev bilincini ve hayal ile gerçeği ayırt etmeyi öğrenir.
· Arkadaşları ve büyükleriyle iletişim kurabilirler.
· Kendisine verilen görev ve sorumlulukları yerine getirirler.
3 -) Ergenlik Dönemi:
12 - 21 yaşları arasındaki dönemdir. Bu dönemde;
• Duygusallık ön plana çıkar. Aşk, sevgi, sadakat, hayatın anlamı gibi konular ilgilerini çeker.

• Anne ve babalarla çatışırıar, kendilerini anlamadıklarını düşünür ve onlara
değer vermezler.
· Kendilerine değer verilmesini isterler.
· Biyolojik yönden olgunlaşırlar.
· Bedensel ve ruhsal değişmeler yaşarlar.
· Soyut kavramları daha rahat algılarlar.
· Toplumdaki yerlerini ve rollerini belirlemeye çalışırlar.
4-) Yetişkinlik Dönemi:
21 - 65 yaşları arasındaki dönemdir. Bu dönemde;
· Hayatın dönüm noktası olan iş, eş seçimini yaparlar.
· Sorumlulukları artar, kendisini ve başkalarını düşünürler.
· Toplumsal sorunlarda rol almak isterler.
· Fiziksel gelişimlerini tamamlar ve olgunlaşırlar.
13.
5-) Yaslılık Dönemi:
. 65 yaşın üstündeki dönemdir. Bu dönemde;
· Bedensel ve zihinsel luk başlar.
· Hareket etme zorlaşır.
· Zihinsel faaliyetler zorlaşır.
· Çabuk yorulup kolay unuturlar.
· Duyu organları eskisi kadar iyi çalışamaz.

Aile Planlaması

Aile Planlaması:
Anne ve çocuk sağlığı için çiftlerin, ekonomik durumlarına uygun olarak belirli aralıklarla çocuk sahibi olmalarına aile planlaması denir. Aile planlaması sayesinde;
• Anne kansızlık, kadın hastalıkları ve beslenme bozuklukları gibi
rahatsızlıklardan korunur.
· Annenin ruhsal sorunları azalır.
· Ailevi huzursuzluk azalır.
· Bebek ölümleri azalır.
· Bedensel ve ruhsal yönden daha sağlıklı bebekler dünyaya getirilir.

Hamilelik Döneminde Anne Adayının Dikkat Etmesi Gereken Faktörler

Hamilelik Döneminde Anne Adayının Dikkat Etmesi Gereken Faktörler:
Sağlıklı bir bebeğin dünyaya gelmesi için hamilelik döneminde anne adayının sağlıklı olması gerekir. Embriyonun çok hızlı şekilde geliştiği dönem, hamileliğin ilk üç aylık dönemidir. Hamilelik döneminde embriyonun sağlıklı gelişebilmesi için;
1- Hamilelik döneminde anne alkol, sigara ve uyuşturucu kullanmamalıdır ve . sigara içilen ortamlarda bulunmamalıdır.
2- Hamilelik döneminde doktor kontrolü dışında ilaç kullanılmamalıdır.
3- Hamilelik döneminde röntgen çektirmemeli ve radyasyonun yoğun olduğu yerlerde bulunulmamalıdır.
4- Anne adayı yeterli, dengeli düzenli beslenmelidir.
5- Anne adayı temizliğine çok dikkat etmelidir.
Hamileliğin ilk üç ayı embriyonun en hızlı düzeyde gelişim gösterdiği dönemdir. Bu yüzden, ilk üç ayda olumsuz etkenlerle karşılaşan embriyonun gelişmesiyle, zihinsel veya bedensel sorunlu bebeklerin oluşma ihtimali artar.